Αρθρο : Μάθημα: - Τα πουλιά
Αναστασία Καλλινικίδου
Μαθήτρια Α' Τάξης 6ου Γυμνασίου Σερρών

     Τα πουλιά εμφανίστηκαν στη Γη κατά την ανώτερη ιουράσιο περίοδο, όπως μαρτυρούν διάφορα απολιθώματά τους που βρέθηκαν στη Γερμανία. Τα μορφολογικά γνωρίσματα των πρώτων πουλιών έμοιαζαν πολύ με των ερπετών, από τα οποία θεωρούνται πως προέρχονται φυλογενετικά. Το γένος αρχαιοπτέρυξ, που βρέθηκε απολιθωμένο μέσα στο λιθογραφικό σχιστόλιθο του Σαλιχόφεν, χαρακτηρίζεται από ράμφος με δόντια, ελεύθερα δάχτυλα στα μπροστινά άκρα, μακριά ουρά με σπονδύλους, ύπαρξη φτερώματος κ.ά. Ωστόσο, τα σημερινά χαρακτηριστικά των πουλιών διαμορφώθηκαν κατά την κρητιδική περίοδο και η δημιουργία και η εξέλιξη πολυπληθών ειδών έγινε κατά την τριτογενή περίοδο.
Τα πουλιά αποτελούν μια μεγάλη και ποικιλόμορφη ομάδα του ζωικού βασιλείου, που περιλαμβάνει στους κόλπους της δέκα χιλιάδες περίπου είδη. Επειδή έχουν την ικανότητα να πετούν, είναι διαδεδομένα σ’ όλες τις περιοχές της Γης, ακόμα και στις πολικές. Ωστόσο, οι πιο πολυάριθμες πληθυσμοί σε άτομα συναντούνται σε υγρές και θερμές περιοχές.
     Τα κυριότερα  μορφολογικά και ανατομικά χαρακτηριστικά των πουλιών είναι τα εξής: Ολόκληρο το σώμα τους, εκτός από το ράμφος και τα πόδια τους, καλύπτεται από φτερά, που εμποδίζουν την μείωση της θερμοκρασίας του και συμπληρώνουν τον πτητικό μηχανισμό. Τα φτερά αποτελούν κεράτινες αποφύσεις του δέρματος και το χρώμα τους διαφέρει από είδος σε είδος, φύλο, ηλικία και εποχή του χρόνου. Το δέρμα τους δεν έχει ιδρωτοποιούς αδένες και είναι πολύ λεπτό. Παρόλη τη μεγάλη ποικιλία που παρατηρείτε στο μέγεθος του σώματός τους από είδος σε είδος, όλα τα πουλιά έχουν ατρακτοειδές σχήμα. Τέλος, η θερμοκρασία του σώματός τους κυμαίνεται από 40 έως 43 βαθμούς C.
Ο σκελετός των πουλιών είναι λεπτός, οστεοποιημένος και στο σύνολό του μοιάζει με το σκελετό των θηλαστικών. Αποτελείτε από κοίλα οστά, που συνδέονται με θύλακες αέρα του αναπνευστικού συστήματος, ιδιόμορφη κατασκευή που διευκολύνει πολύ το πέταγμα. Το κρανίο αρθρώνεται με την σπονδυλική στήλη με ένα μόνο κόνδυλο, πράγμα που επιτρέπει στο κεφάλι να γυρίζει προς όλες τις κατευθύνσεις. Οι πλευρές συνδέονται μεταξύ τους με αγκιστροειδείς αποφύσεις και στην ωμική ζώνη οι δύο κλείδες είναι ενωμένες και σχηματίζουν ένα κόκαλο με σχήμα ‘Υ’. Τα οστά του θώρακα, εκτός από το ότι προστατεύουν τα εσωτερικά όργανα, αποτελούν το υπόβαθρο του πτητικού μηχανισμού. Η ζώνη του πυέλου αποτελείτε από δύο συμμετρικά οστά, καθένα από τα οποία αποτελείται από το λαγονιαίο, το ισχιακό και το ηβικό οστό, που είναι στη θωρακική και οσφυϊκή χώρα, ενώ στην αυχενική χώρα συνδέονται σφιχτά μεταξύ τους. Ο αριθμός των σπονδύλων κυμαίνεται από 39 (στρουθιόμορφα) μέχρι και 63 (κύκνοι). Στα κάτω άκρα, η κάτω σειρά των ταρσικών οστών συνδέεται με το μετακαρπικό σχηματίζοντας το ταρσομετάρσιο και η πάνω σειρά των ταρσικών οστών συνδέεται με την κνήμη σχηματίζοντας το κνημοτάρσιο. Τα δάχτυλα των ποδιών είναι συνήθως τέσσερα και εκτός από το πρώτο(εσωτερικό) που αποτελείται από δύο φάλαγγες, τα υπόλοιπα αποτελούνται από τρεις φάλαγγες.
      Το αναπνευστικό σύστημα των πουλιών αποτελείται από τη ρινική κοιλότητα, τη στοματική κοιλότητα, το φάρυγγα, τη γλωττίδα, το λάρυγγα, την τραχεία, του βρόγχους, τα βρογχίλια και τους αεροφόρους σάκους. Κατά την εισπνοή ο αέρας εισέρχεται όχι μόνο στους πνεύμονες, ανάμεσα στα εσωτερικά όργανα, ακόμη και μέσα στα οστά. Η λειτουργική σημασία των αεροφόρων σάκων συνίσταται στη αύξηση του όγκου και κατά συνέπεια στην ελάττωση του ειδικού βάρους του σώματος και στη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος σταθερής. Επίσης, κατά την διάρκεια της πτήσης ο αέρας των αεροφόρων σάκων χρησιμοποιείται για την αναπνοή και εξοικονομείται έτσι μυϊκή ενέργεια. Στη βάση της τραχείας βρίσκεται το φωνητικό όργανο πουλιών που ονομάζεται σύριγγα.
      Το κυκλοφοριακό σύστημα είναι πλήρες, όπως και στα θηλαστικά, και αποτελείται από μια καρδιά με τέσσερις θαλάμους, καλά διαχωρισμένους μεταξύ τους. Το αίμα κυκλοφορεί μέσα σε αρτηρίες και φλέβες, όπως  τα θηλαστικά, με τη διαφορά ότι η καρδιακοί παλμοί των πουλιών είναι συχνότεροι και η αρτηριακή πίεση υψηλότερη.
      Το ουροποιητικό σύστημα περιλαμβάνει δύο νεφρούς, που αποτελούνται από τρεις λοβούς ο καθένας, οι απεκκρίσεις των οποίων καταλήγουν στην αμάρα περνώντας μέσα από δύο ουρητήρες.
 Τα πουλιά γεννούν αυγά, που το χρώμα, το μέγεθος και ο αριθμός τους χαρακτηρίζουν κάθε είδος και διαφέρει πολύ από είδος σε είδος. Πολλά αρσενικά μοιάζουν πολύ με τα θηλυκά, όμως συχνά παρατηρείται και αξιόλογος γενετήσιος διμορφισμός, που μπορεί να είναι μόνιμος η να διαρκεί μόνο κατά την περίοδο της αναπαραγωγής. Επίσης, ο γενετήσιος διμορφισμός είναι δυνατό να είναι μόνιμος και να γίνεται πιο έντονος κατά την περίοδο αναπαραγωγής. Συνήθως, τα αρσενικά άτομα είναι μεγαλύτερα από τα θηλυκά και κατά τη περίοδο της αναπαραγωγής τα χρώματα του φτερώματός τους γίνονται πιο έντονα και βγάζουν διάφορους ήχους και μελωδικό κελάηδημα, για να προσελκύσουν τα θηλυκά.
Τα πουλιά κατασκευάζουν τη φωλιά τους στα κλαδιά δέντρων, θάμνων η μέσα σε κρύπτες απρόσιτων βράχων και σε κορυφές. Ζουν κατά σμήνη η μοναχικά και την εποχή του ζευγαρώματος εμφανίζουν αναπτυγμένα νυμφικά ήθη, όπως είναι η οικογενειακή συμβίωση, η μονογαμία, η ερωτική αφοσίωση, η ανατροφή των νεοσσών κ.α. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά πολυγαμικά είδη, στα οποία οι φροντίδες των γονέων είναι περιορισμένες στη μητέρα, ενώ τα αρσενικά δεν ενδιαφέρονται καθόλου για την κατασκευή της φωλιάς και τη διατροφή των μικρών.
      Τα πουλιά τρέφονται με φυτικές ουσίες όλων των ειδών (σπόρους, καρπούς, νεαρούς ,νεαρούς βλαστούς) καθώς επίσης και με διάφορα είδη ζώων, όπως έντομα, σκουλήκια, μαλάκια, ερπετά αμφίβια ψάρια και μικρά θηλαστικά. Μερικά τρέφονται και με πτώματα.
      Σπάνια ζουν στον ίδιο τόπο όλο το χρόνο. Συχνά κάνουν μεγάλα ταξίδια. Τα είδη εκείνα που ζουν μόνιμα σε μια ορισμένη μικρή γεωγραφική περιοχή ονομάζονται ενδημικά, ενώ εκείνα  που  μετακινούνται  από τις ψυχρότερες προς τις θερμότερες περιοχές αποδημητικά (μεταναστευτικά). Κατά τη διάρκεια των μεταναστεύσεων τα π. ακολουθούν  πάντοτε μία ορισμένη διαδρομή.
     Εκτός, από μερικές εξαιρέσεις, τα  πουλιά είναι γενικά ωφέλιμα για τον άνθρωπο. Τα αβγά και το κρέας τους χρησιμοποιούνται ως είδη διατροφής και τα φτερά ορισμένων ειδών για καλλωπισμό. Επίσης πολλά είδη είναι χρήσιμα για τη γεωργία και τη δημόσια υγεία, γιατί εξολοθρεύουν πολλά επιβλαβή ζώα, κυρίως έντομα.
     Τα πουλιά υποδιαιρούνται σε δυο υποκλάσεις, στους αρχαιόρνιθες και τους νεόρνιθες. Στους αρχαιόρνιθες υπάγονται όλα τα απολιθωμένα πουλιά των ιουρασικών στρωμάτων της Γερμανίας.
     Στους νεόρνιθες υπάγονται όλα τα π. που οι φτερούγες τους αποτελούνται από τρία δάχτυλα τροποποιημένα σε μεγάλο βαθμό και συγχωνευμένα σε ορισμένα τμήματα. Ο αριθμός των ουραίων σπονδύλων των νεόρνιθων είναι μειωμένος και το  στήθος είναι επίπεδο ή διαθέτει τρόπιδα. Οι νεόρνιθες είναι γνωστοί από το κρητιδικό. Υποδιαιρούνται στις υπερτάξεις των οδοντόγναθων, των παλαιόγναθων και των  νεόγναθων. Η πιο πολυπληθής   υπερτάξη είναι των νεόγναθων, που περιλαμβάνει εικοσιδύο τάξεις, στις οποίες υπάγονται τα περισσότερα σημερινά είδη.