ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ

Αρθρο 1ο: Αφιέρωμα στον ζωγράφο  FRIEDENSREICH HUNDERTWASSER
Μανιατάκης Χ
Μαθητής Γ τάξης του 6ου Γυμνασίου Σερρών
Υπεύθ. Καθηγήτρια: Κική Παυλικιάνη


     Ο Friedrich Stowasser γεννιέται στις 15 Δεκεμβρίου 1928 στη Βιέννη. Ο πατέρας του πεθαίνει, όταν ο Friedrich είναι ενός έτους. Η μητέρα του Elsa είναι Εβραία και αυτή κυρίως διαμορφώνει την προσωπικότητα του νεαρού. Φοιτά σε Μοντεσσοριανό σχολείο, ενώ κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου μετέχει στη νεολαία του Χίτλερ για να αποφύγει το θάνατο. Σπουδάζει στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης, όμως δεν επηρεάζεται από τα μαθήματα και αποχωρεί.

Το 1949 πηγαίνει με τον φίλο του Rene Bro στο Παρίσι, όπου μένει μέχρι το 1950, που κάνει την πρώτη του έκθεση. Αυτή την περίοδο αλλάζει το όνομά του σε Hundertwasser, από το 'sto'που στα σλαβικά σημαίνει εκατό. Ο ίδιος λέει ότι γοητεύεται από το νερό, το οποίο είναι καταφύγιο, όταν θέλει να ξεφύγει. Το 1951 ταξιδεύει στο Μαρόκο και την Τυνησία και τον επόμενο χρόνο κάνει την πρώτη του ατομική έκθεση.
     Δυο χρόνια αργότερα γίνεται η πρώτη του έκθεση στο Παρίσι και αρχίζει να αριθμεί τα έργα του. Το 1958 παντρεύεται την πρώτη του γυναίκα, την Herta Leitner,στο Γιβραλτάρ και χωρίζει το 1960. Ενα χρόνο μετά ταξιδεύει στην Ιαπωνία, όπου αλλάζει το μικρό του όνομα σε Friedensreich. Το 1962 παντρεύεται τη δεύτερη γυναίκα του Yuko Ikewada, με την οποία χωρίζει το 1964.
     Από το 1963 ως το 1967 ταξιδεύει στην Ελλάδα, την Ουγκάντα, το Σουδάν και αλλού. Το 1968 αγοράζει το πλοίο Regentag και διασχίζει τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό. Το 1972 χάνει και τη μητέρα του. Σαν καλεσμένος του πρωθυπουργού επισκέπτεται τη Σενεγάλη το 1978. Την περίοδο '79-'89 γυρίζει όλον τον κόσμο εκθέτοντας ταυτόχρονα τα έργα του. Παράλληλα δημιουργεί εκατοντάδες έργα, όπως πίνακες, μεταξοτυπίες, ξυλόγλυπτα, γραμματόσημα, κ.ά. Ασχολείται επίσης εντατικά με την εκστρατεία για την προστασία του περιβάλλοντος.
 

     Τα έργα του Hundertwasser προσελκύουν αγοραστές, όμως ο ίδιος θέλει να τα κρατήσει, επειδή τα νιώθει σαν παιδιά του. Οι προσφορές διπλασιάζονται και τριπλασιάζονται και ο καλλιτέχνης έχει ήδη κερδίσει τη φήμη σκληρού επιχειρηματία. Δηλώνει: "Οταν δεν επιδιώκεις το χρήμα, αυτό σε κυνηγά". Τα έργα του είναι σπάνια και ακριβά.

     Η κύρια επίδραση στα έργα του προέρχεται από τον Egon Schiele, του οποίου είδε μια έκθεση το 1948. Λέει ότι οι τοίχοι στα έργα του Schiele λειτουργούν σαν δέρμα, που ζει και νομίζεις πως είναι άνθρωπος. Σημαντική επιρροή έχει και ο Walter Kappmann. Ο Hundertwasser εντυπωσιάστηκε, γιατί "είδε δέντρα απεικονισμένα σαν ανθρώπους". Του αρέσουν επίσης οι πίνακες του Giotto, του Uccello, του Paul Klee και του Gustav Klimt. Θεωρεί πολύ ωραία τα ξυλόγλυπτα του Hokusai και τις περσικές μινιατούρες, γιατί σ' αυτά κυριαρχούν οι ζωογόνες γραμμές και όχι οι ευθείες.

Πιστεύει ότι η ευθεία γραμμή, τραβηγμένη με χάρακα, είναι ένας τεχνητός κίνδυνος και στα έργα του την αποφεύγει πάντα. Ο πίνακας 'Αιμορραγούντα σπίτια' αποτελεί πολλές φορές θέμα για τον Hundertwasser. Στην πρώτη παρουσίαση διακρίνονται επτά μεγάλοι, πρισματικοί, κάθετοι σχηματισμοί, που είναι κτίρια. Η οργή του καλλιτέχνη στοχεύει προς αυτά. Η 'Πόλη' είναι συνέχεια του διαλόγου του Hundertwasser με την αρχιτεκτονική, την πιο συντηρητική από όλες τις τέχνες. Πιστεύει ότι η σύγχρονη αρχιτεκτονική απέτυχε, όταν η αρχική αγαθή λογικότητα έγινε απάνθρωπη.

     Στα πρώιμα έργα του, ο Hundertwasser χρησιμοποιεί εκτενώς τις σπείρες. Νιώθει ότι η σπείρα είναι ζωή και θάνατος μαζί και μπορεί να περιγράψει όλη τη φύση και τη δημιουργία. Όταν η σπείρα αρχίσει να ξετυλίγεται, δεν μπορεί να σταματήσει, ακριβώς όπως και μια ιστορία. Κάθε σπείρα είναι διαφορετική, όμως όλες έχουν το στοιχείο του χρόνου. Από τα βασικότερα έργα του Hundertwasser με σπείρες είναι ο 'Κήπος των χαρούμενων νεκρών', ο 'Μεγάλος δρόμος', 'Αίμα που τρέχει σε κύκλο και έχω ποδήλατο', κ.ά.

     Πριν αρχίσει να χρωματίζει τον πίνακα, σκιτσάρει πρόχειρα τη σύνθεση, ώστε να επιδέχεται πολλές τροποποιήσεις. Ένα παράδειγμα του πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί το χρώμα προσεκτικά και μεθοδικά είναι το έργο 'Γαλήνη στο μικρό λιβάδι', όπου τα χρώματα κλιμακώνονται από το μπλε κάτω ως το ανοιχτό πράσινο επάνω. Για τον Hundertwasser οι εικόνες είναι διέξοδοι προς έναν άλλο, μαγικό κόσμο. Στο 'Καλύβες σε πράσινα βουνά' δανείζεται στοιχεία από τη φύση στα έργα του Schiele, ενώ ο πίνακας 'Τοπίο με βιολετί ήλιο' επηρεάζεται από τον Chagall. Η αίσθηση του χρώματος στα έργα του Hundertwasser δανείζεται στοιχεία του Φοβισμού.

     Ο καλλιτέχνης αντιτίθεται στα γραφικά, που αναπαράγονται μηχανικά, επειδή κάθε έργο πρέπει να είναι αυθεντικό. Λέει ότι όποιος μπορεί με τα χρώματα να δώσει μια οπτική μουσική, είναι μεγάλος ζωγράφος. Ομως υπάρχει κάτι στους ανθρώπους που τους αποτρέπει από το να ζωγραφίζουν καλά. Στον πίνακα 'Φλόγες γκαζιού μαζί με τις φλόγες του Αγίου Πνεύματος' προσπαθεί να συνδέσει οπτικά τις φλόγες από τα κρεματόρια των Ναζί με τις πύρινες γλώσσες του Αγίου Πνεύματος. Το σύνολο είναι ένας εφιάλτης, ένας σιωπηλός τρόμος. Ο 'Κίτρινος Ποταμός' μοιράζεται τη μαγεία του Kandinsky. Το 'Two Sinais' είναι ένας θαυμάσιος σκούρος πίνακας. Το μαύρο δεν είναι το ίδιο με το σκοτάδι. Η απουσία χρώματος δεν είναι το ίδιο με την απουσία φωτός. Ο Hundertwasser αποκαλεί αυτά τα χρώματα dunkelbunt (=σκούρος χρωματιστός).

     Κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου διάβασε το μανιφέστο του 'Κατά του ορθολογισμού στην αρχιτεκτονική'. Την ίδια περίοδο ζωγράφισε το 'L' Arnal-Contretemps I'. Υπονοεί ότι η φαντασία είναι ο εχθρός των προοδευτικών και φιλελεύθερων πολιτικών. Το 1958 ζωγράφισε το 'Συνέπειες της γερμανικής γης - τιμή στον Hans Neuffer τον ναυτικό'. Είναι το ταβάνι μιας γοτθικής καπέλας. Το κάτω μέρος έχει μπλε και πράσινο, ενώ το πάνω κυρίως κόκκινο και κίτρινο. Μια άλλη δυναμική σύνθεση είναι η 'Γλώσσα του Λούσιφερ I' . Το κόκκινο περνά από το μέσο σα λάβα για να λιώσει στο μπλε του ωκεανού. Κατά την εισβολή των Κινέζων στο Θιβέτ, ο Hundertwasser εξέδωσε τη λιθογραφία 'Η πτήση του Δαλάι Λάμα', που δείχνει τη δύσκολη θέση των Θιβετιανών και του θεοκρατικού τους ηγέτη. Το 1959 στη σχολή Καλών Τεχνών του Αμβούργου με τους μαθητές του έκανε τη μεγαλύτερη μη διακοπτόμενη γραμμή - περίπου 18 χιλιόμετρα - που κάλυπτε τοίχους, ταβάνια, παράθυρα και πατώματα.

     Μέσα από τον Τασισμό γεννήθηκε ο ανταγωνισμός του Hundertwasser με τους άλλους καλλιτέχνες. Ο Τασισμός συγκέντρωνε ότι απεχθανόταν ο Hundertwasser: ήταν πρόχειρος και καθόλου αντιπροσωπευτικός. Όπως ο George Mathieu έγινε ο Dali των τασιστών, έτσι ο Hundertwasser έγινε ο Dali των αντιτασιστών. Ο Hundertwasser κατασκευάζει μόνος τα χρώματα που χρησιμοποιεί από ανόργανα αντικείμενα, όπως τούβλα, άμμο, άνθρακα, χώμα, κ.ά. Θέλει να είναι ανεξάρτητος ακόμα και ως προς τη χρήση των χρωμάτων. Παράλληλα αντιτίθεται στην ανήθικη χρήση των χρωμάτων στον Τασισμό.

     Στο 'Σταγόνα αίματος πέφτει σ' έναν κήπο με εκκλησία που κλαίει' ο μοβ πύργος σε σχήμα κρεμμυδιού υποδηλώνει έναν τόπο βόρεια των Άλπεων. Και εδώ υπάρχει ο τρόμος. Το σχήμα του κρεμμυδιού σημαίνει για τον Hundertwasser ευτυχία, πλούτο και γονιμότητα. Το Κρεμλίνο, με τους δέκα μεγάλους πύργους ε σχήμα κρεμμυδιών, όλοι διαφορετικοί μεταξύ τους, είναι κτίριο βγαλμένο κατευθείαν από τις Αραβικές νύχτες.

     Κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στην Ιαπωνία το 1961, εντυπωσιάστηκε από τις ξυλογραφίες ('ukiyo-e) και αποφάσισε να δημιουργήσει μία. Τελικά έκανε το 'Σπίτια σε βροχή από αίμα'.

     Πιστεύει ότι ο ζωγράφος που τοποθετεί τον καμβά οριζόντια έχει τις βασικές προϋποθέσεις για να απεικονίσει τα πράματα σωστά, ενώ όταν ο καμβάς είναι κάθετα ο πίνακας είναι μια οπτασία. Χωρίς να χάσει την αίσθηση της πραγματικότητας, ο Hundertwasser κάνει μια στροφή προς τον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό στις αρχές της δεκαετίας του '60. Το 1964, μετά την πρώτη του έκθεση, οι κριτικοί παρατήρησαν ότι η ζωγραφική του δεν ανήκει σε κανένα κίνημα. Δεν έχει ούτε στοιχεία Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού ούτε αφηρημένης γεωμετρικότητας και δεν είναι ούτε Pop-art ή Op-art. Είναι μόνος.

     Το 'Τοπίο με ασημένιο ρέμα' δηλώνει τη συνύπαρξη του ανθρώπου και της φύσης, όχι όμως και την απουσία του ανθρώπινου στοιχείου. Στις στοιχειωμένες φαντασιώσεις του Hundertwasser ανήκει και ο πίνακας 'Το τέλος των Ελλήνων, των Βησιγότθων και των Οστρογότθων'. Οι φιγούρες μοιάζουν με πύργους. Η παράξενη αυτή σύνθεση μπορεί να είναι μια μονολιθική σκεπή ή ακόμα και ο ουρανός πέρα από τα τείχη της πόλης.

     Στη δουλειά του Hundertwasser τα χρώματα έχουν πολύ πλούσια μηνύματα. Αντίθετα τα σχέδια είναι πολύ φτωχά. Εξάλλου πιστεύει ότι ο Παράδεισος - αν υπάρχει - είναι πολύχρωμος, ενώ το Καθαρτήριο γκρι ή μονόχρωμο. Ο Παράδεισος έχει μάλιστα χρώματα δημιουργικά και όχι τυχαία. Ο ίδιος λέει ότι τα χρώματα, που έφτιαξε ο άνθρωπος θα εξαφανιστούν πολύ σύντομα.

     Οπως υπάρχουν χαρακτηρισμοί για τους μουσικούς, έτσι υπάρχουν και για τους καλλιτέχνες. Ο Hundertwasser είναι ένας ποιητικός ορθολογιστής. Το 1967 και '68 διοργάνωσε γυμνές διαμαρτυρίες για να καταπολεμήσει τον ορθολογισμό στην Τέχνη, κάτι για το οποίο είναι πολύ περήφανος. Πιστεύει ότι ο ορθολογισμός στη μοντέρνα Τέχνη έχει αντικαταστήσει τον ρομαντισμό και τα βαθιά νοήματα της ζωής. Η απουσία του ρομαντισμού κάνει τις ζωές μας ανυπόφορες.

     Το 1984 έβγαλε έναν πίνακα σε 10.002 διαφορετικές χρωματικές παραλλαγές. Ο πίνακας λεγόταν '!0.002 Homo Humus come va how do you do different'. Για να το πετύχει αυτό χρησιμοποίησε διαφορετικά χρωματικά κλισέ το ένα πάνω στο άλλο. Δημιούργησε περίπου 100.000 παραλλαγές, το δύσκολο όμως ήταν να διαλέξει μόνο 10.002 από αυτές.

Μια από τις πιο δυνατές και ανθεκτικές εικόνες του Hundertwasser είναι ο πίνακας 'Η Ιρίνα πάνω από τα Βαλκάνια' εμπνευσμένο από μια Βουλγάρα ηθοποιό. Από τα 31 χρώματα της σύνθεσης δύο προέρχονται από φώσφορο και λάμπουν, ενώ υπάρχουν επίσης πέντε μεταλλικές σφραγίδες, που κάνουν την αυθεντική σύνθεση να λάμπει.Ο πίνακάς του 'Ο Ηγέτης' παριστάνει ένα ναζιστικό χαιρετισμό να προβάλλει από την ύπαιθρο. Το χέρι είναι και του Ηγέτη και του λαού. Είναι με ευχαρίστηση και θαυμασμό σηκωμένο ψηλά, προς τον Ηγέτη, όμως σήμερα δεν υπάρχουν τέτοια χαρούμενα χέρια. Στον πίνακα αυτό χρησιμοποίησε μεταλλικά φύλλα από χρυσό, ασήμι, χαλκό και λαμαρίνα. Στο 'Ας προσευχηθούμε στον Μανιτού' μεγάλωσε την ποικιλία των γραφικών του. Το σχέδιο στο κέντρο πηγάζει από το 'Αεροπλάνο για το κέντρο της πόλης'. Αυτό συμβολίζει μια παλιά προφητεία για την καταστροφή των τόπων για κυνήγι από τους λευκούς. Το 'Τραγούδι των φαλαινών' είναι μια προειδοποίηση για την ασυγκράτητη και απερίσκεπτη αύξηση των ανθρώπων. Ένας άλλος σημαντικός πίνακας είναι η 'Ευπαθής βάρκα' , που δείχνει τη σχέση του ανθρώπου με το νερό και το χώμα.

     Το 1974 ο Hundertwasser σχεδιάζει την αφίσα για την 'Εβδομάδα Προστασίας της Φύσης' και το γραμματόσημο 'Δέντρο Σπιράλ' για την Αυστρία. Το 1979 το Αυστριακό Τυπογραφείο παραχωρεί στη Δημοκρατία της Σενεγάλης τρία γραμματόσημα σχεδιασμένα από τον Hundertwasser. Την ίδια εποχή δημιουργεί ένα γραμματόσημο για τα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου και άλλα έξι γραμματόσημα για τον εορτασμό της 35ης επετείου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από τον ΟΗΕ. Επίσης ασχολείται με την δημιουργία σημαιών. Για μια πρωτοβουλία ειρήνης στη Μ. Ανατολή το 1978 σχεδιάζει την πρώτη του σημαία. Συνδυάζει το μουσουλμανικό πράσινο, σύμβολο του ορίζοντα, και το ιουδαϊκό άστρο. Φαίνεται ότι το πράσινο αγκαλιάζει και προστατεύει το πολύτιμο αστέρι. Η σημαία στέλνεται στους ηγέτες των χωρών, οι οποίοι τη δέχονται με χαρά.

     Μετά από χρόνια προσχεδίων ασχολείται με την αρχιτεκτονική, τον σχεδιασμό πόλης και την κυκλοφορία. Λέει ότι μετά το θάνατο του Gaudi,στην αρχιτεκτονική κυριαρχεί ο ορθολογισμός. Έτσι προσπαθεί να σπάσει τα καθιερωμένα χρησιμοποιώντας πρωτότυπα ευρήματα, όπως τρούλοι σε σχήμα κρεμμυδιού. Επίσης δίνει πολύ συχνά στα κτίριά του το σχήμα της σπείρας, όπως στο Κέντρο του Παιδιού στη Φρανκφούρτη. Αντιμετωπίζει όμως προβλήματα με τους διανοούμενους. Απεχθάνεται τους ουρανοξύστες, αλλά ένας πολύχρωμος ίσως λύσει το πρόβλημα. Εκτός από αυτά, χρησιμοποιεί πολύ συχνά αγαλματάκια κήπου που παριστάνουν νάνους, γιατί πιστεύει ότι αυτοί αντιπροσωπεύουν τη χαμένη συνείδηση του ανθρώπου για το περιβάλλον.

     Το 1988 μεταμόρφωσε μια εκκλησία. Το καμπαναριό έγινε ένας πύργος σε σχήμα κρεμμυδιού. Όλες οι πίστεις εδώ αναγνωρίζονται και είναι σεβαστές. Κατά μήκος ενός κυκλικού μονοπατιού υπάρχουν τελετουργικές πύλες με όλα τα σύμβολα των κυριότερων θρησκειών. Η διακόσμηση της οροφής και οι λεπτομέρειες του κτιρίου είναι μοναδικές. Επίσης επανασχέδιασε την πρόσοψη του Kunsthaus στη Βιέννη και έκανε σημαντικές αλλαγές στις προσόψεις του εργοστασίου Rosenthal στο Selb, του Rupertinum στο Salzburg, ενός σιλό σιταριού στο Krems και ενός παλιού ανθρακωρυχείου στο Hamm. Σε όλες τις περιπτώσεις χρησιμοποίησε κεραμικές 'γλώσσες' γύρω από τα παράθυρα και το αποτέλεσμα είναι εκπληκτικό.

     Στο κέντρο της Βιέννης κατασκεύασε μια πολυκατοικία, μετά από πρωτοβουλία του δημάρχου. Το ουτοπικό αυτό σπίτι είναι σαν ένα ζωντανό γλυπτό. Στη σκεπή του έβαλε - όπως ονειρευόταν πάντα - δέντρα, που προσφέρουν σκιά, καθαρή ατμόσφαιρα και χρώμα. Στο κτίριο υπάρχουν δέκα διαφορετικά είδη παραθύρων ανάλογα με την λειτουργία τους. Επίσης υπάρχει η δυνατότητα να μεγαλώσουν φυτά στο εσωτερικό του. Παρά τα προβλήματα που αντιμετώπισε με μετριοπαθείς και συντηρητικούς αρχιτέκτονες και γραφειοκράτες, η ζήτηση των διαμερισμάτων έφτασε το 600%. Το κτίριο, με τις ιδιομορφίες του, δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από τη μαγεία και την πρωτοτυπία του Gaudi και του Cheval.

     Ο Hundertwasser είναι ένας από τους αξιολογότερους καλλιτέχνες του 20ου αιώνα, με πνεύμα ευρηματικό και πρωτότυπο, μπροστά από τις ανάγκες της εποχής του. Έδωσε ώθηση σε όλο το φάσμα των τεχνών, από τη ζωγραφική μέχρι και την αρχιτεκτονική.